1856
Blz. 20 [Hellema heeft de paginanummering van 1855 voortgezet.]
Den 28 Januarij, afwisselende vorst en sneeuw, dan open dan digt water.
In het begin dezer maand heeft men langs de huizen een kollekt voor de arbeidersstand van dezen dorpe gedaan onder de naam van […]gelden, en eene kollekt voor de diakonie, beide tot genoegen.
28 dagen heeft men mij het water afgetapt, thans red de natuur zich weder zelf. Waarvoor? Ik mijnen g[…] mijnen weldoender hartelijke dank zegge.
Tenslotte. Mijn ligchamelijke toestand mag ik mij bij den schets van den Winter wel vergelijken!
No zoo vele jaren tot in dezen hoogen ouderdom werkzaam te zijn geweest zijn de zintuigen als het ware afgewerkt, althans zeer verzwakt. Mijn gehoor laat mij niet toe met nut de openbare godsdienst bij te woonen
Blz. 21
noch in een gezelligen kring nuttig te zijn. Mijn gezicht laat mij het leezen niet toe, daar ik van zooveel fraaije boeken ben voorzien. Mijn eetlust is zeer gering. Voormaals vermaakte ik mij met een goeden maaltijd doch gematigd. Thans zijn 5 a 6 aardappels met gebraden vleesch mijn beste maaltijden, het ander eeten is mij bijkans onverschillig.
Een liefhebber van de musiek geweest zijnde en van een orgel voorzien kan ik de kl[…] niet meer gebruiken. Mijn beide kl[…]vingers zijn ingekrompen en zoo wat.
Zie daar een kleine schets van mijnen toestand evenals de […] alles […] rust. En als het aardsch huis dezes tabernakels gebroken word, mogt ik dan een zaligen rust van Jezus welk in den Hemel genieten […] en in Eeuwigheid verheerlijken.
Amen.
Blz. 22
Ziedaar het einde mijner aanteekeningen ten ware er iets bijzonder mogt aanwezig zijn, het schrijven gaat bij de […]. Mijn huisgenooten moeten mij voorlezen, dewijl ik geen letter onderscheiden kan. Mijn kleinzoon ondermeester te Wirdum, komt hier alle weeken een nacht, en leest mij veel voor. Mijn zwager Hiemstra leest mij een dag in de week de nieuwspapieren, ik mag gaarn de toestand van de wereld weeten, vooral in den Oosterschen Oorlog met Rusland. Nederland is neutraal.
D.W. Hellema, oud ontvanger enz.
1856
[ongenummerde pagina]
Den 26 Februarij, open weder, de winter is sedert eenige dagen wederom verdweenen, na gedurende een week vorstig te zijn geweest, zoodat wij dezer wijze in dezen winter verscheidene winters gehad hebben. Thans kan de landman wederom aardwerken.
De longziekte onder het rundvee is meer algemeener dan verleden jaar toen het hoogste getal gestorvene en doodgemaakte in een week 136 en thans 159. Wij zijn thans ook weder en ons vee weder bezogt. Een is gestorven en een ander is ongesteld, dog zoo schijnt aan het beteren, overigens is al het ander vee nog gezond.
Blz. 2
Het gemaak van boter is gedurende dezen winter zeer schaars, veroorzaakt door de schaarsheid van hooiwinning en om te bezuinigen het melkvee […] teneinde het vee zoo mogelijk door den winter te helpen, anderdeels wegens de menigvuldig […] aangetasten der longziekten en daardoor geheel zonder melkgeven.
De boter is gedurende 50 Gulden en daar boven, voorwaar een hoogen prijs, maar de boeren zeggen: dat kan ons niet helpen.
De levensmiddelen, de granen enz. zijn thans veel goedkooper omdat de oorlogende mogenheden zoo het schijnt tot vrede neigen, derzelver gezanten vergaderen te Parijs.
Blz. 3
Niettegenstaande dit alles worden de landen en plaatsen buitengewoon duur verhuurd tot 30, 40, 50, Gulden en daar boven verhuurd. Het beste melkvee wordt tot 200 Gld. opgekogt.
Den 1 Maart opvolgende zacht weder. Behuwd zoon Hotze van Tjalhuizen is hier een paar nachten geweest en heden 10 uur te voet weder vertrokken. Hij is bij de landsvrouw geweest om de kosten van de timmerij te regelen welke volgens begrooting 1700 gulden zal bedragen.
Gisteren was de prijs der boter te Leeuwarden 55 Gulden. Nimmer is ze zoo duur geweest, ook het melkvee is zeer duur.
Blz. 4
Den 6 Maart, droog en goed weder.
Gister nademiddag kwam mijn broeder van Birdaard benevens zijn zoon uit de Stad, alwaar hij uit van huis was mij bezoeken, ik werd over dit bezoek zeer verrast, na eenigen tijd tot schemeravond bij elkander geweest te zijn, vertrokken zij weder te voet naar de Stad.
[…] is nog zeer wel 80 Jaren oud hij loopt nog te voet van Dokkum over de Nieuwe Zijlen, alwaar hij eene dogter Wijtske getrouwd heeft.Men spreekt van Vrede.
Blz. 5
Den 4 April. Na zoo lang droog geweest te zijn is hedennacht de regen ingevallen waarna zoo algemeen verlangd werd. Het drinkwater werd zeer schaars.
Gisteren den 3 April bij gelegenheid van mijne 90ste verjaring waren alle mijne kinderen tegenwoordig. Een hartelijk zegenwensch werd mij door mijn zoon den domini van Achlum uit aller naam toegebragt alsmede een schriftelijk zegenwensch van mijn kleinzoon Doeke van Den Helder, alwaar als dokter en […]
Blz. 6
Mijne kinderen zijn alle nog hier welvarende geweest als:
- Wijger en zijn vrouw 4 Feb. 1797
- Dieuwke en haar man 13 Jan. 1800
- Hendrik pred. t. Achlum en vrouw 6 sept. 1803
- Akke en haar man 4 Mei 1812
- IJtje en haar man 10 Mei 1816
- Klaaske en haar man 5 Aug. 1819
- Lijkle en vrouw 3 Sep. 1821
- Hanna en haar man 28 Mrt. 1824
- Klaas en vrouw 12 Junij 1826
- Sijtze, ongehuwd 17 Sept. 1830
Blz. 7
Ik plaatste de volgende advertentie in de Leeuwarder Courant v.d. 3de April.
Ik en alle mijn 10 kinderen waarvan de jongste ongehuwd, benevens hunne echtgenooten, mogten zich heden op mijn 90ste verjaring, in goeden welstand gedurende dezen heuchlijken dag, in elkanders bijzijn, verblijden!!!
Aangenaam waren wij gedurende dien dag bij elkander. Misschien mag ons zulk een gezamenlijke bijeenkomst nimmer weer gebeuren.
Blz. 8
Den 11 April. Droge, hoewel nu in dan een weinig regen.
De granen en levensbehoeften zijn zeer in prijs gedaald, maar het vee is zeer duur, sedert het begin dezes jaars zijn ten gevolge der longziekte over de 2000 runderen gestorven.
De vrede is op het laatst de vorig of begin dezer maand te Parijs geteekend, dog eerst na 3 weeken, de bijzonderheden daarvan of het gesloten Traktaat eerst bekend gemaakt worden.
Blz. 9
Den 19 April. Steeds onweder, veranderlijk heldere lucht Noorden Oost winden koud, men verlangd zeer naar groeizaam weder om de schaarsheid van hooi. Het vee is zeer duur, de longziekte neemt weekelijks nog 140 runderen tot slachtoffers. Ook onder het behoor van Wirdum is het opvolgende zeer aanzienlijk. De boter is steeds 2 a 53 Guld., de nieuwe kaas was gisteren 41 Guld., de oude 45, de nagelkaas 50 Gulden.
Blz. 10
Den 24 April, droog en Noordenwind, dog heden veranderlijk en warm.
Gisteren vergadering ven de gecommitteerden der Brandsocieteit in de Klanderij te Leeuwarden. R[…] van Deerzum was absent, ik was tegenwoordig. De boekhouder deed rekening en verantwoording over het dienstjaar 1855. Er bestond een aanzienlijk batig saldo. Wij hadden weinig brandschade geleden; de societeit breid zich van tijd tot tijd aanzienlijk uit en neemt thans een aanzienlijk som van over de 9 millioen.
Blz. 11
Den 2 Mei, opvolgende hetzelfde weder, koud Noordenwind.
Gisteren Hemelvaartsdag verhuurden wij de zitplaatsen in de kerk volgens gewoon gebruik. Ik was tegenwoordig maar omdat het zoo koud was, verliet ik de verhuring met toestemming van mijn medekerkvoogden, en begaf mij met den wagen naar huis. Klaas zijn vrouw en zijn kindertjes bezogten ons des nademiddags met de wagen.
Blz. 12
Sijtse heeft gedurende enige dagen over de 200 kemphanen gevangen, waarvan de prijs van de mannetjes 20 en de wijfjes 10 Cents, gisteren werd de jagt gesloten.
Den 3 Mei, buijig en koud. Voor het sluiten van den vrede is alles goedkooper, dog het vee is buitengewoon duur, gister werd er een melkkoe op de markt verkogt voor 350 Gul. De boter was 44 Guld. meer dan 10 Guld. gedaald.
Blz. 13
Den 13 Mei, na een langdurige koude geleden te hebben is het veranderd in zomerweer. Sedert een paar dagen, ten gevolge daarvan, hebben wij heden al ons melkvee en 14 kalvers in het land gebragt, hadden nog naar eenige dagen hooi. Het land is geheel rood van paardebloemen buitengewoon. De bijen winnen 14 […] hebben wij behouden.
Den 21 Mei goed weder. De boter blijft steeds op dezelfde hoogte 46 Gld. en de kaas 34 Gld. min en meer.
Blz. 14
Heden vergadering van gecommitteerden en deelhebbers der Societeit in de Klanderij te Leeuwarden, de vergadering was tamelijk talrijk en werd na het afgehandelde om 2 uur gescheiden.
De Gecommitteerden daarna een eenvoudige maaltijd. Ik was steeds tegenwoordig, daarna verliet ik de vergadering der gecommitteerden en kwam met de wagen tijdig te huis. Men heeft thans 3 in plaats van 2 tauxateurs en een behulpbode toegelaten. Deze wijs verlaat de Societeit meer en meer het eenvoudige oorspron[…].
Blz. 16 [onjuist paginanummer]
Den 11 Junij heden zomers.
In dezen omtrek zijn alle de boeren rede aan het maaijen. Ook zijn wij heden begonnen.
Klaas en Sijtse benevens Willem welke hier uit van huis was en Dieuwke zijn heden naar Tjalhuizen gereden om onze kinderen daar te bezoeken en hoe het met de timmering staat. Ook Albert en Hanna aan te vragen, hoe het met Hanna gaat, welke sedert een geruimen tijd ongesteld getroffen is aan eene eene koude in alle hare ledematen.
Blz. 16
Den 11 Julij steeds afwisselende regen, waardoor het hooiwerk vertraagd word, wij konnen in twee dagen gedaan krijgen, en wonnen van 61 pondem. ongeveer 180 weiden hooi.-
Gisteren was het Friesch Genoodschap van Ges. Oud. en Taalkunde vergaderd te Leeuwarden in de Sacramentstraat, onze gewone vergaderplaats. Ik was tegenwoordig, er waren nogal rariteiten ingezameld. Dijkstra hield eene redevoering, ik reed om 3 uur naar huis.
Blz. 17
Den 17 Julij. In de eerste dagen dezer week uitmuntend weder, dog gister nademiddag een onzettend onweder, thans onstuimig en nat, de boeren konnen niets in het hooi doen.
Den 15 hebben wij de onleegtijd gedaan gekregen, juist in 3 weken en 184 weiden hooi gewonnen.
Gisteren vergadering van gecommitteerden in de Klanderij te Lee[…]den, om het tarif van vee, hooi en granen op te maken. Na aldaar gedurende den dag in de belangen der Societeit mede werkzaam te zijn geweest,
Blz. 18
kwam ik des avonds 5 uur te huis. Onder anderen zijn de koeijen in het tarif gesteld op 130 Guld., de vaarzen en hoklingen na rato, het koeseeten hooi op 80 Gulden.
Den 9 Augustus, de laatste week van Julij was het warm en droog. Tot op heden wel eenige vogtigheid, maar steeds zomer […] groeit overvloedig, en zal nog veel hooi gewonnen worden.
Blz. 18 [onjuist paginanummer]
De longziekte rukt nog steeds vele runderen weg. Van tijd tot tijd komen er in alle dorpen van Friesland nieuwe, in de verleden week waren tusschen de 30 en 40. Ook is de varkensziekte overal zeer sterk, er sterven een menigte. Het vee is duur, den boter over den 40 en de kaas 35.
Voor eenige dagen is de laatste tand van mij uitgegaan, welke Klaaske in bewaring heeft genomen.
Sijtse heeft 23 korven bijen en 12 uitgebroken.
Blz. 19
Zij wonnen zeer op de overvloedige klaverbloem, er waren korven van de 60 lb.
De aardappelziekte is niet zeer sterk, de prijs is boven de 30 tot 40 Stuivers.
18 Aug. heden nademiddag 3 uur is Sijtse met 17 en Ynze met 16 korven bijen tezamen 33 korven van hier naar Drente met onze wagen 2 2 paarden gereden, het is donker, zij dagten 8 uur te Oudeschoot, en waagden hedennacht door te rijden.
Blz. 20
Den 21 September, buijig zooals steeds bevorens, zeer groeizaam maar zeer nat wegens de menigvuldige regen; er is veel gemaaid, maar het hooiwinnen gaat langzaam, wij hebben 16 weiden te huis, de stekel 9 word thans gemaaid.
De boter tusschen den 40 en 50, de kaas tusschen de 30 en 40 Gld. De aardappels tusschen de 20 en 30 Stuivers, de zoort is beter dan vorige jaren, de granen op eenen stevigen prijs.
Blz. 21
Den 1 October. Heden droog schoon weder na alvorens althans […] geweest te zijn, waardoor het water zeer hoog in de landen vol water en de lage landen onder staan. Er zijn hier en daar al beesten op stal.
Verleden donderdag ‘s morgens 5 uur den 25 Sept. reed Sijtse vergezeld van de bakker van hier om de bijen van Doldersum uit Drente te halen, en kwamen ‘s vrijdags ‘s avonds 6 uur na eene afwezigheid van 36 uren weder te huis met de bijen te huis. Evenals in de vorige jaren hadden zij niets gewonnen, het is dus alle deze […].
Blz. 22
Den 24 November, onstuimig.
Den 12 Nov. zetteden wij ons melkvee op stal en gisteren de kalvers. Vele boeren hebben wegens het open weder de beesten nog uit, schoon altoos regenachtig.
Ons buurman Dirk Palsma is in de verleden week na een ziekte van 6 dagen in den ouderdom van 51 jaren ter aarde besteld.
Alles is nog duur, de boter 50 Gld. min of meer, de aardappels […] onder de Gulden.
Blz. 23
Mijn zoon Lijkle heeft een plaats gehuurd gelegen onder Belkum voor 26 Guld. per pondem.
Hier eindigt het laatste dagboek van Doeke Wijgers Hellema. Op 17 december 1856 is hij overleden.
Een van zijn kleinzonen, Doeke Hz Hellema 1828-1907 schreef een autobiografie ‘Het Leven en Werken van Doeke Hellema Hz’. Over het overlijden van zijn grootvader schreef hij het volgende.
“Onmiddellijk, nadat ik verlof kreeg, aanvaarde ik per veerboot de reis. Mijn vader en ik logeerden den 22, 23 en 24 te Wirdum en woonden den 23 Dec de begrafenis bij. Te Barrahuis, de boereplaats waar Grootvader sedert eene reeks van jaren woonde, verzamelden zich in het sterfhuis, behalven de vrienden en bekenden, omstreeks honderd kinderen en kleinkinderen en achterkleinkinderen, zoowel eigen als aangehuwd, en enkele andere deze familieleden. Meer dan 20 wagens, allen zoovol mogelijk, volgden den lijkwagen van uit het sterfhuis naar het kerkhof van Wirdum. Eene aandoenlijke plechtigheid. Een aartsvader een standfries van den echten stempel, werd grafwaarts gedragen. Een man van energie, geëerd en gerespecteerd door de omgeving.
Ik heb, na den dood van mijn Vader, in eigendom de Korte schets of Levensgeschiedenis van D. W. Hellema, eerst onderwijzer te Wanswerd, later te Wirdum, wijdens rijksontvanger der Directe belastingen en accijnzen, kerkvoogd, en later landbouwer. Grootvader is te Wanswerd geboren 3 April 1766 en overleden te Barrahuis den 17 Dec 1856, bereikte den ouderdom van 90 jaar en ongeveer ¾ jaar.
